ايزوپروپيل الكل

ايزوپروپيل الكل يا اتانول؟ مساله اين است! هنگام انتخاب بهترين ماده براي ضدعفوني سطوح و دست‌ها بارها با اين سوال مواجه شده‌ايم كه شما كدام نوع الكل را ترجيح مي‌دهيد: اتانول يا ايزوپروپيل؟ در رابطه با ماهيت ايزو پروپيل الكل صحبت كرديم اما اتانول يا الكل اتيليك تركيب شيميائي با بوي خاص و آتش‌گيري است و شايد مهم‌ترين كاربرد آن در ساخت نوشيدني‌هاي الكلي باشد. جز اين مورد  در صنايع مختلفي از آن استفاده‌ مي‌شود. اتانول به دليل نقطه انجماد پائين در صنعت ضديخ‌سازي كاربرد دارد و از آنجا كه حلال بسيار خوبي است، در صنعت عطرسازي، رنگسازي و … هم نقش مهمي دارد. محلول ۸۵٪ – ۷۰ آن به عنوان محلول ضدعفوني‌كننده كاربرد دارد. واقعيت اين است كه هر دو الكل از نظر خواص ضدعفوني‌كننده سطوح شباهت بسياري به هم دارند اما در رابطه با ضدعفوني كردن پوست تفاوت‌هايي ميان آن‌ها ديده مي‌شود. براي تميز كردن ابزار كوچك كافيست آن‌ها را حدود ۱۰ دقيقه به اتانول يا ايزوپروپيل الكل آغشته كرده تا كاملا ضدعفوني شوند. اتانول با تغيير دادن پروتئين و حل كردن چربي، ميكرو ارگانيسم‌هاي آن‌ها را از بين مي‌برد و باعث نابودي بسياري از سلول‌هاي باكتريايي و ويروسي از جمله ويروس HIV و هپاتيت A مي‌شود اما در برابر هاگ يا اسپور بي‌اثر است. اين الكل غالبا در غلظت ۷۰ درصد مورد استفاده قرار مي‌گيرد زيرا سرعت تبخيرش در غلظت‌هاي بالاتر افزايش مي‌يابد و خلوص بيشتري هم دارد و در غلظت‌هاي پايين‌تر نيز اثرش كاهش پيدا مي‌كند. در  ساختار برخي صابون‌ها و دستمال‌هاي مرطوب اتانول يافت مي‌شود اما به دليل ايجاد خشكي در سطح پوست، نبايد به طور مستقيم و بدون مواد افزودني روي پوست مصرف شود. سرعت تبخير ايزوپروپيل مشابه با اتانول است و به همان روش سلول‌هاي باكتريايي و ويروسي را نابود مي‌كند ولي با توجه به اينكه آسيب كمتري به بافت‌هاي زنده پوست مي‌زند، براي ضد عفوني كردن پوست بهتر از اتانول است. يكي ديگر از مزاياي ايزوپروپيل الكل نسبت به اتانول اين است كه سمّيت كمتري دارد به همين دليل از آن به طور گسترده به عنوان حلّال و مايع تميزكننده استفاده مي‌شود. در ايران با آغاز شيوع كرونا و نياز شديد بازار به مواد ضدعفوني كننده،  براي واردكنندگان ايزوپروپيل الكل مجوز در عرض ۲۴ تا ۴۸ ساعت صادر شد و آنها نيز به محض رسيدن اين محصول، آن را در اختيار شركت‌هاي داروسازي و يا فروشندگان مجوزدار زير نظر اتحاديه قرار دادند. همين مساله باعث شد كه كمبود اين ماده شيميايي در بازار احساس نشود.

كاربرد ايزوپروپيل الكل

ايزوپروپيل الكل به طور عمده در توليد محصولات شوينده خانگي مورد استفاده قرار مي گيرد. بسياري از داروها و محصولات بهداشتي و مراقبت از پوست نيز با استفاده از اين تركيب آلي تهيه مي شوند. اين الكل نوع دوم، يك تركيب ايده آل براي صنعت داروسازي است. ايزوپروپانول مي تواند به استون تبديل شود و از آن به عنوان يك تركيب حد واسط استفاده شود. 2-پروپانول به عنوان افزودني به بنزين نيز استفاده مي شود. يكي ديگر از موارد كاربرد ايزوپروپيل الكل، استفاده از آن به عنوان حلال است. اين تركيب مي تواند طيف گسترده اي از تركيبات غير قطبي را در خود حل كند. به همين علت از اين الكل براي تميز كردن برخي از قطعات و ابزارها نيز استفاده مي شود.

كاربردهاي ايزوپروپيل الكل

ايزوپروپيل الكل از الكل هاي همه كاره اي است كه در زمينه هاي مختلف از جمله پزشكي، صنعت و مصارف خانگي از آن استفاده مي شود. اين الكل يك حلّال خوب است كه طيف وسيعي تركيبات غير قطبي را در خود حل مي كند و در مقايسه با اتانول تقريبا اثري از روغن باقي نمي گذارد و نسبت به بسياري از حلّال هاي موجود سمّيت كمتري دارد به همين دليل از آن به طور گسترده به عنوان حلّال و مايع تميز كننده استفاده مي شود. برخي از مهم ترين كاربردهاي ايزوپروپيل الكل عبارتند از: . پزشكي

• ضد عفوني كننده؛ الكل مالشي از كشنده هاي باكتري است اگرچه لزوما از رشد آن ها جلوگيري نمي كند. اين الكل قادر به از بين بردن قارچ ها و ويروس ها نيز مي باشد با اين حال مهم است كه از غلظت كمتر از 50 درصد استفاده نكنيد زيرا باكتري ها را به طور موثر از بين نمي برد
• حالت تهوع بعد از عمل؛ شواهد نشان داده بو كردن الكل مالشي توسط بيمار باعث مي شود علائم حالت تهوع بعد از عمل 50 درصد سريع تر از استفاده داروهاي ضد تهوع سنتي مانند زوفران كاهش يابد. براي اين منظور معمولا از يك پد پنبه اي آغشته به الكل استفاده مي شود
• ضد عفوني كننده سطوح؛ از الكل مالشي براي ضد عفوني كردن ابزاري همچون قيچي، دما سنج و ديگر سطوح استفاده مي شود اگرچه الكل به اندازه ضد عفوني كننده هاي بيمارستاني قابل اطمينان نيست و ممكن است به پوشش محافظ بعضي اشيا از جمله آجرهاي پلاستيكي و لنزهاي شيشه اي آسيب بزند

استفاده موضعي اكثر توليد كنندگان الكل مالشي آن را با غلظت هاي مختلف يعني 70 تا 90 درصد الكل عرضه مي كنند. به طور كلي گفته شده الكل مالشي 70 درصد براي استفاده خانگي و پوست بهتر است.

• ماده قابض؛ الكل يك ماده قابض طبيعي است كه مي تواند به محكم شدن منافذ پوست كمك كرده و پوست را با طراوت كند. از اين الكل مي توانيد بعد از تميز كردن پوست و قبل از استفاده از مرطوب كننده يا ضد آفتاب استفاده كنيد. ناگفته نماند الكل مالشي پوست را خشك مي كند و نبايد آن را روي نواحي خشك پوست اعمال كرد. استفاده از الكل روي جوش هاي باز يا پوست بعد از اصلاح باعث سوزش مي شود
• دئودورانت؛ در صورتي كه نياز فوري به دئودورانت داريد مي توانيد از الكل مالشي به عنوان راه حلي سريع استفاده و آن را مستقيما زير بغل خود اسپري كنيد، اين كار را بلافاصله بعد از شيو كردن انجام ندهيد زيرا پوست را لكه دار مي كند. مي توانيد از روغن هاي معطر همچون اسطوخودوس براي خوشبو شدن آن استفاده كنيد
• كشيدن آب گوش؛ اگر هنگام شنا يا حمام كردن آب وارد گوش شما شده نصف قاشق چاي خوري الكل مالشي را با نصف قاشق چاي خوري سركه سفيد مخلوط كرده، با قطره چكان اندكي داخل گوش بريزيد، در صورت عفونت گوش يا پارگي پرده گوش از آن استفاده نكنيد
• دردهاي عضلاني؛ قرار دادن يك پارچه آغشته به الكل مالشي روي ماهيچه هاي دردناك مي تواند باعث خنك شدن ناحيه شده و جريان خون در اين نواحي را تحريك كند. پارچه الكلي را تنها روي ناحيه كوچكي قرار دهيد و توجه داشته باشيد الكل توسط پوست جذب مي شود و نبايد آن را روي كل بدن اعمال كرد
• جدا كردن كنه؛ اگر سگ يا گربه داريد براي جدا كردن كنه از بدنش مقداري الكل به آن بزنيد تا كنه سست شده و راحت تر از بدن حيوان جدا شود، بعد از اين كار اندكي الكل روي ناحيه بماليد تا ضد عفوني شود

توليد ايزوپروپيل الكل

دو روش اصلي زير براي توليد ايزوپروپيل الكلوجود دارد كه در هر دو روش از پروپن به عنوان ماده اوليه استفاده مي‌شود. ۱- آبدهي مستقيم پروپيلن با كمك كاتاليزور اسيدي همگن ۲- آبدهي غير مستقيم پروپيلن با كمك كاتاليزور اسيدي ناهمگن (CH۳) ۲CHOH → (CH۳) ۲CO + H۲

آيا ايزوپروپيل الكل سمي است ؟

سميت اين ماده بسيار شبيه به اتانول اما شديدتر از آن است. ميزان اثرگذاري و سميت الكل ها با وزن مولكولي آنها رابطه مستقيم دارد، از اين رو ايزوپروپيل در مقايسه با اتانول اثرگذاري بيشتري دارد. مكانيسم عملكرد دقيق اين تركيب بر روي سيستم عصبي مركزي مشخص نيست . در برخي از منابع اعدادي به عنوان دوز كشنده براي انسان عنوان شده اند، اما بنظر چنان قابل تاييد نيستند.  

عوارض خوردن و مضرات ايزوپروپيل الكل

كسي كه IPA مي نوشد فورا مست مي شود. اين اثرات شامل اختلال در گفتار ، ناپايداري هنگام راه رفتن و استفراغ است.  همچنين نوشيدن آن براي دستگاه گوارش بسيار تحريك كننده است. نوشيدن زياد آن مي تواند باعث استفراغ ، اسهال ، درد و خونريزي در معده و روده شود كه در نهايت منجر به كم آبي ، فشار خون پايين ، شوك و كما مي شود.